Retinoidy w kosmetykach – zastosowanie, formy, stężenia i ich skuteczność

Dermatolodzy potwierdzają, że retinol i jego krewni, to jedne z najskuteczniejszych składników przeciwstarzeniowych i dermatologicznych. Słyną ze swojej zdolności do spłycania zmarszczek, poprawy struktury i koloru skóry. Ich skuteczność to coś więcej niż tylko reklama…

Chociaż prawie każda marka kosmetyków do pielęgnacji skóry wprowadziła swój własny najlepszy krem z retinolem, serum lub olej, ten składnik budzi często wiele wątpliwości. Wiążą się one najczęściej z obawami przed łuszczeniem i zaczerwienieniem skóry. Jeśli jednak odpowiednio i ostrożnie wybierane są produkty, nie istnieje jakikolwiek powód, aby bać się retinoidów. Na co więc zwrócić uwagę, stosując pielęgnację z retinoidami oraz jak rozróżnić ich formy, stężenia i rodzaje?

Co to są retinoidy?

Retinoidy to pochodne witaminy A. Pomagają w walce z takimi problemami. jak drobne linie, przebarwienia, trądzik i łuszczyca. Retinoidy przyśpieszają tempo podziału komórek skóry i wzrostu nowych. Krótko mówiąc, zmieniają sposób ich funkcjonowania. Retinol i inne retinoidy działają również głęboko w warstwie skóry właściwej, stymulują produkcję kolagenu i elastyny. Kolagen naturalnie maleje wraz z wiekiem, zwiększenie jego produkcji, dzięki retinoidom, wspiera kurację przeciwstarzeniową i przeciwzmarszczkową. Retinoidy oczyszczają również pory, usuwając bakterie, które przyczyniają się do występowania trądziku oraz redukują stan zapalny i łuszczenie się skóry związane z łuszczycą. Możesz również dodatkowo wspierać kurację retinoidami od środka, stosując suplementy z kolagenem.

Co to jest retinol – najczęściej stosowany retinoid w kosmetykach?

Retinol to podtyp retinoidów. Działa w ten sam sposób co retinoidy na receptę, ale zawiera niższe stężenia kwasu retinowego. Najlepiej jest myśleć o tej różnicy w ten sposób: im mniej kroków musi wykonać pochodna witaminy A, żeby przekształcić się na kwas retinowy, tym mocniejszy jest produkt. Retinole są formułowane w postaci estrów, co oznacza, że muszą być rozkładane na kwas retinowy po nałożeniu na skórę. To sprawia, że są one jeszcze słabsze. Ale retinole to skuteczna kuracja przeciwstarzeniowa, która pomaga w redukcji drobnych zmarszczek oraz leczeniu łagodniejszych form trądziku i przebarwień. Po prostu zajmie im to dłużej, zanim zauważysz efekty. Zaletą jest jednak to, że powodują mniej działań niepożądanych i można je kupić bez recepty.

Jak działają retinoidy w kosmetykach

Retinoidy “resetują skórę”, normalizują jej funkcjonowanie i (pisząc obrazowo), zachęcają ją do zachowywania się jak młodsza wersja siebie. Retinoidy wpływają na prawie każdy aspekt tego, jak skóra funkcjonuje. Zwiększają produkcję komórek w warstwie naskórka i stymulują produkcję elastycznej, nawilżającej “substancji”, czyli kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego w skórze właściwej – jej głębszej warstwie.

Najważniejsze efekty przeciwstarzeniowe i przeciwzmarszczkowe w stosowaniu retinoidów:

• spłycenie zmarszczek,
• przywrócenie jędrność skórze,
• usunięcie przebarwień,
• wygładzenie skóry,
• zwiększenie elastyczności i grubości skóry,
• usunięcie drobnych blizn potrądzikowych.

Rodzaje retinoidów w kosmetykach

Jest cała grupa pochodnych witaminy A, dlatego tak łatwo można pogubić się w tym, który retinoid jest skuteczny, stabilny, niestabilny, a który nie oraz jakie stężenie działa. Poniżej wyjaśniamy czym poszczególne pochodne witaminy A różnią się od siebie, jaką mają skuteczność oraz ich wpływ na skórę.

Retinol

Retinoid dostępny bez recepty, który jest słabym retinoidem, w porównaniu do tych dostępnych na receptę. Retinol musi być najpierw przekształcony w retinaldehyd. Następnie w kwas retinowy przez dedykowany metaboliczny szlak w skórze. Ten proces “rozpakowywania” rzeczywistej aktywnej molekuły wymaga szeregu kroków, dlatego retinol uważany jest za mniej skuteczny. Najlepiej jest stosować wyższe stężenia dla osiągnięcia pożądanych rezultatów oraz systematyczne stosowanie.

Retinaldehyd lub retinal

Krok wyżej od retinolu. W przeciwieństwie do retinolu skóra musi przekształcić go tylko w jednym kroku w kwas retinowy. Dlatego działa szybciej (zgodnie z porozumieniem 11 razy szybciej niż retinol) i jednocześnie okazuje się mniej drażniący. Jest również antybakteryjny, co czyni go bardzo dobrym retinoidem do pielęgnacji skóry trądzikowej. Retinal może być dość niestabilny, więc trudno go formułować. Jest to powód, dla którego zajęło mu tak długo, aby stać się powszechnie dostępnym w kosmetykach do pielęgnacji skóry. Ostatnio coraz częściej widzimy retinal w kosmetykach. Z powodzeniem stosuje go np. francuska marka Avene.

Retinyl retinoate (R-Retinoate) 

Hybrydowa molekuła, utworzona poprzez połączenie retinolu i kwasu retinowego, jest jednym z najsilniejszych, a jednocześnie najmniej drażniących retinoidów. Dowiedziono, że jest osiem razy skuteczniejszy w przyspieszaniu produkcji kolagenu niż retinol. Jest również jedynym retinoidem, który można stosować w ciągu dnia, ponieważ jest stabilny w świetle UV. Jest to doskonały wybór dla wrażliwej skóry i do walki z oznakami starzenia się i uszkodzeniem słonecznym. Molekuła jest zarejestrowanym znakiem towarowym firmy Medik8, ale coraz więcej marek wprowadza go do swoich linii produktów.

Retinyl palmitate 

Słabszy retinoid, który jest połączeniem retinolu i kwasu palmitynowego (tłuszczowego). Jest bardzo mało prawdopodobne, aby podrażniał, ale jest składnikiem, który wspiera zdrowie skóry niż ją naprawdę transformuje. Podczas gdy słowo “retinol” na liście składników powinno zastanowić osoby z wrażliwą skórą, retinyl palmitate można bezpiecznie stosować przez każdego w każdym wieku, jako niezbędną witaminę i przeciwutleniacz. Często można go zobaczyć w formułach z innymi składnikami o wysokiej aktywności, takich jak witamina C, kwas glikolowy i kwas hialuronowy.

Przy regularnym stosowaniu pomaga utrzymać skórę w dobrym stanie. Jest to jednak bardzo duża molekuła. Dlatego nie spowoduje znaczącego spłycenia zmarszczek i rozjaśnienia przebarwień. Chyba że stosuje się go w bardzo dużych dawkach. Ale w tym przypadku potencjał podrażnienia wzrasta i można wybrać retinol lub inny bardziej skuteczny retinoid.

Granactive retinol lub hydroxypinacolon retinoat

Tak zwany estr kwasu retinowego, bezpośrednio wiąże się z receptorami retinolu w skórze, bez konieczności przekształcania się w kwas retinowy. Oznacza to, według producenta tego składnika, że jest tak skuteczny jak kwas retinowy, ale bez podrażnienia. Niektóre niezależne badania wskazują, że ma dobry potencjał jako booster kolagenu. Ale ten relatywny nowicjusz nie cieszy się takimi ilościami długoterminowych, niezależnych dowodów, jakie posiadają retinol i inne retinoidy. Na pewno jest dużo łagodniejszy niż retinol, więc będzie dobrym wyborem dla wrażliwej skóry. Tę formę Witaminy A stosuje np. marka The Ordinary.

Retinyl propionate

Podobnie jak retinyl palmitate , jest to estr witaminy A, wytwarzany przez połączenie retinolu i kwasu propionowego. Wymaga wielu kroków, aby zostać przekształcony w retinol, dlatego podobnie jak retinyl palmitate, często nazywany jest “pro-retinolem” (prekursorem retinolu) o niskim potencjale podrażnienia. W przeciwieństwie do retinyl palmitate , molekuła jest mała i dobrze przenika. Badania wykazały, że dobrze wygładza skórę i radzi sobie z przebarwieniami, zwłaszcza w połączeniu z innymi retinoidami.

Fitoretinoidy – roślinne retinoidy

Jest to tak zwany “roślinny retinol” czy też “naturalny retinol”. Wymienia się tutaj między innymi bakuchiol, olej z dzikiej róży czy ekstrakt ze stewii. Nie znamy jeszcze wiarygodnych i potwierdzonych badań klinicznych, które potwierdzałby ich skuteczność w odniesieniu do retinoidów. Jedynie bakuchiol wykazuje podobne działanie i jest bardzo obiecujący w badaniach.

Jak zacząć stosować retinoidy w pielęgnacji skóry

Rozpoczynając stosowanie retinolu lub retinalu, należy zachować ostrożność, chyba że mówimy o retinyl palmitate. Nakładaj produkt co trzecią noc i stopniowo zwiększaj dawkę w ciągu 6 tygodni do stosowania codziennie, jeśli skóra na to pozwala. Cierpliwość jest kluczowa, więc nie oczekuj, że zobaczysz rezultaty natychmiast. Staraj się stosować małe ilości produktu regularnie przez 6-12 tygodni – to długoterminowy projekt dla zdrowia skóry, więc pozwól skórze przyzwyczaić się do niego w rozsądnym czasie. Jeśli masz szczególnie wrażliwą skórę zalecamy złożoną i niskostężoną strategię. Polega ona na użyciu niższej mocy produktu, jeśli skóra jest wrażliwa i nakładania go na krem nawilżający po 20 minutach, zamiast bezpośrednio na oczyszczoną skórę. W ten prosty sposób możesz zmniejszyć ryzyko podrażnienia.

Na co zwrócić uwagę kupując krem lub serum z retinoidami

Wybierając produkt, przy bardziej skutecznych kosmetycznych retinoidach, takich jak retinol i retinal, zawsze lepiej kupować je w formule mówiącej o “retinoidzie uwalnianym stopniowo” (np. kremy Avene) lub “zamkniętym w…”. Oznacza to, że aktywny składnik nie jest od razu wprowadzany do skóry, co powoduje gwałtowny wzrost stężenia kwasu retinowego. W formule kosmetyku, dobrze jeśli znajdą się składniki przeciwzapalne, takie jak zielona herbata, witamina E i alantoina, aby złagodzić ewentualne podrażnienia. Jeśli masz suchą lub wrażliwą skórę, szukaj formuły z olejami, masłami lub ceramidami, które spowolnią wchłanianie składnika aktywnego.

Krem, serum czy olejek? Retinoidy są składnikami rozpuszczalnymi w tłuszczach, co oznacza, że mogą być formułowane w kremach, a także w serum i olejach. Wybrana formuła nie ma znaczenia dla skuteczności produktu.

Stężenia procentowe retinoidów w kosmetykach

Zacznijmy od ważniej kwestii, którą chcemy podkreślić. Skuteczność produktu często zależy od współpracy wielu składników i więcej nie zawsze oznacza lepiej. Ale jeśli chodzi o retinoidy, przydatne będą jakieś przybliżone wartości, ponieważ pomogą znaleźć produkt, który będzie tak skuteczny, jak to możliwe, bez spowodowania podrażnienia skóry. Najsilniejsze retinoidy, takie jak tretinoina, dostępne są tylko na receptę ze względu na wyższą zawartość kwasu retinowego. Można jednak kupić produkty o słabszych stężeniach, takie jak adapalen 0,1%, (retinoid trzeciej generacji). Większość retinoidów dostępna jest w postaci kremów lub żeli do stosowania miejscowego. Można też sięgnąć po słabsze formy, takie jak retinol, w standardowych produktach do pielęgnacji skóry.

Jaki procent retinolu w kremie, serum jest najskuteczniejszy

Skuteczne retinolu zaczyna się już od 0,01%, która daje ochronę przeciwutleniającą, utrzymuje zdrowy stan skóry i (stosowany regularnie) może zmniejszyć przebarwienia i wielkość porów. Ale, aby zauważyć zmniejszenie zmarszczek, zaskórników i przebarwień, szukaj minimum 0,1% retinolu (dziesięć razy więcej niż 0,01%). To stężenie jednak, przy wrażliwej skórze, może wywołać podrażnienia. W takim przypadku należy produkt wprowadzać stopniowo i zwiększać stężenie. Większość antystarzeniowych retinoli z drogerii i luksusowych marek stosuje stężenie 0,2 lub 0,3%, co uważane jest za dobrze tolerowane dla większości osób w odpowiedniej formule. 0,5% jest równie skuteczne, ale może być trudne do opanowania, jeśli nie zachowasz ostrożności ze stosowaniem. Formuły z 1% są dostępne w Europie, ale nie znajdziesz ich wiele i mogą być bardziej problematyczne ze względu na potencjalne skutki uboczne w postaci silnych podrażnień. Zdecydowanie nie są przeznaczone dla początkujących.

Skuteczność i działanie procentowe retinalu i innych retinoidów

• Stężenie retinalu 0,05% uważane jest za optymalne pod względem skuteczności i stabilności.
• Retinyl retinoate jest skuteczny przy stężeniu 0,06%.
• Granactive retinoid jest skuteczny przy stężeniu 2%.
• Retinyl propionate jest obiecujący przy stężeniu 0,3%.
• Retinyl palmitate ma tak mały potencjał drażniący i skuteczność, że nie trzeba zwracać uwagi na procentową zawartość.
• Kwas retinowy jest skuteczny już przy stężeniu 0,025%. W tej formie jednak tylko specjaliści mogą określić odpowiednią dawkę stężenia dobraną dla określonego przypadku skóry.

Retinoidy a inne składniki aktywne w kosmetykach

Korzyści z używania retinoidów mogą być potęgowane, gdy są stosowane w połączeniu z innymi składnikami, które promują zdrowie skóry i odmłodzenie. Mowa tu między innymi o witaminie C, kwasie hialuronowym i czynnikach wzrostu. Pamiętaj jednak, że każda skóra jest inna i to, co działa dla jednej osoby, niekoniecznie będzie działać dla innej. Zawsze najlepiej jest skonsultować się z dermatologiem lub innym specjalistą od pielęgnacji skóry. Ustali on odpowiednią pielęgnację i produkty dostosowane do indywidualnych potrzeb oraz problemów skóry.

Z jakimi składnikami w kosmetykach nie łączyć retinolu

Nie jest to rodzaj składnika, z którym można eksperymentować z innymi aktywnymi składnikami w kosmetykach na lub pod nim. Interakcje z innymi składnikami mogą unieaktywniać wiele retinoidów. Dlatego pozostaw mieszanie składników specjalistom. Retinol może dobrze współgrać z takimi składnikami, jak niacynamid i witamina C, a nawet niektóre kwasy. Pamiętaj, żeby nie stosować silnych retinoidów na wilgotną skórę, ponieważ może to przyspieszyć penetrację i powodować podrażnienie.

Potencjalne skutki uboczne retinoidów, o których należy wiedzieć

Stosowanie retinoidów w pięlęgnacji skóry, czy też leczeniu problemów skórnych, może nieść ryzyko potencjalnych skutków ubocznych. Silnych retinoidów nie powinny też stosować kobiety w ciąży. Każdy składnik, który jest skuteczny, często wiąże się z pewnym podrażnieniem i wysuszeniem skóry. Można jednak zmniejszyć ich ryzyko, stosując go w odpowiednich dawkach. Staraj się wprowadzić retinoidy do swojego rytuału z kremem nawilżającym i z filtrem przeciwsłonecznym. Unikaj stosowania innych aktywnych składników jednocześnie, aby kontrolować tylko jedną zmienną. W razie wątpliwości skonsultuj się ze specjalistą, który pomoże w wyborze produktu i dostosuje pielęgnację skóry do konkretnych potrzeb. Jeśli złuszczanie i zaczerwienienie skóry będą się utrzymywać, przerwij stosowanie retinoidu lub zamień na łagodniejszy – trwałe podrażnienie zawsze jest szkodliwe dla skóry.

Retinoidy a ochrona UV

Instrukcje wielu produktów zalecają stosowanie wysokiego SPF w ciągu dnia, niezależnie od formuły i stężenia składnika aktywnego. Retinoidy faktycznie należy chronić przed promieniowaniem UV ze względu na ich wrażliwość, ale jednocześnie działają jak przeciwutleniacz i zmniejszają próg oparzeń słonecznych. Jeśli jednak skóra jest podrażniona przez stosowanie retinoidów, może być również bardziej podatna na oparzenia i ryzyko powstawiania przebarwień. Dlatego ważne jest stosowanie odpowiedniego kremu z filtrem przeciwsłonecznym przez cały rok.

Od kiedy zacząć stosować retinoidy w kuracji przeciwstarzeniowej

Fibroblasty zaczynają spowalniać po naszych trzydziestych urodzinach. Dobrym pomysłem jest dodanie retinoidu i kremu z filtrem przeciwsłonecznym, jako pierwszego przeciwstarzeniowego manewru, kiedy skóra wciąż jest w zasadzie w doskonałym stanie. A jeśli masz skłonność do wyprysków, to jest jeszcze bardziej przekonująca strategia. Jeśli jednak masz dwadzieścia lat, nie ma potrzeby korzystania z wysokiej siły retinoidów i ryzyka podrażnienia skóry. To idealny moment, aby skorzystać z wprowadzania stałych, umiarkowanych ilości witaminy A. Sięgaj po formuły z dobrymi dawkami retinyl palmitatu lub dawką startową retinolu: to oznacza mniej niż 0,1%.